Zjazd inwalidów wojennych

Uroczystości związane z 20-leciem powstania Związku Inwalidów Wojennych RP, zorganizowane w dniach 4–5 czerwca 1938 r., miały przebieg wyjątkowo uroczysty. Na zjazd przybyło do Krakowa kilka tysięcy inwalidów z całej Polski, dołączając do delegatów odbywającego się tam zjazdu Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. Pierwszego dnia zjazdu inwalidzkiego odbyła się w akademia w Starym Teatrze (z udziałem m.in. wojewody krakowskiego Józefa Tymińskiego, wiceprezydenta miasta Stanisława Klimeckiego oraz naczelnika Wydziału Opieki nad Inwalidami w Ministerstwie Pracy Henryka Rudowskiego), wieczorem zaś – apel poległych na Rynku Głównym. Główne uroczystości miały miejsce następnego dnia. Po mszy w Kościele Mariackim uczestnicy zjazdu udali się na Wawel, gdzie delegacja złożyła wieniec przy trumnie Marszałka Piłsudskiego, po czym powrócili na Rynek. Tam znany działacz kombatancki poseł Jan Walewski wygłosił przemówienie, zgodnie z „obowiązującą linią” Obozu Zjednoczenia Narodowego wzywając do konsolidacji wokół prezydenta i naczelnego wodza. Następnie odczytano przygotowaną zawczasu deklarację ideową, mówiącą m.in.: „Zwracamy się do wszystkich stanów [...], aby zechcieli wraz z nami w serdecznym i zgodnym wysiłku pod przewodem Głowy Państwa i Naczelnego Wodza umacniać wielką, potężną i sprawiedliwą Polskę. Zgodny marsz wszystkich Polaków ku tym celom nie może być zakłócony warcholstwem i jakiemikolwiek próbami anarchizowania życia w państwie. W majestacie prawa, w oparciu o konstytucję kwietniową, w atmosferze ładu i porządku musimy jedynie zdobywać coraz to nowe osiągnięcia.”
Po przyjęciu deklaracji inwalidzi przeszli z Rynku do końca ul. Karmelickiej, gdzie nastąpiło nadanie placowi nazwy Plac Inwalidów oraz odznaczenie działaczy inwalidzkich Krzyżami Zasługi. Na zakończenie część delegatów udała się do Teatru im. Słowackiego na przedstawienie „Gałązki rozmarynu”.
Zjazd krakowski, jak i wiele innych uroczystości w tym okresie, z punktu widzenia władz był przede wszystkim (o ile nie jedynie) okazją do umacniania kultu Józefa Piłsudskiego, propagandy haseł OZN i prób umacniania wpływów tej organizacji. Redaktorzy Kroniki PAT, podobnie jak w wielu innych sytuacjach, ograniczyli relację do jednego tylko motywu z uroczystości – pochodu inwalidów z Rynku na Wawel i złożenia wieńca przed wejściem do Krypty Srebrnych Dzwonów. Na tle wyjątkowo dobrze – jak na PAT – dobranej ilustracji dźwiękowej, kamera pokazuje tłumy inwalidów i ich rodzin oraz poczty sztandarowe w drodze z Rynku przez ul. Grodzką i na samym Wawelu. W końcowej części materiału kamera dwukrotnie skupia uwagę na tęgim mężczyźnie w mundurze majora WP z najwyższymi odznaczeniami, prowadzonym pod ramię przez jednego z maszerujących. Ta dobrze ówcześnie znana postać to emerytowany mjr Edwin Wagner (1899–1944), legionista ociemniały wskutek ran odniesionych w 1920 r., ówczesny prezes Związku Inwalidów Wojennych RP, poseł na Sejm i aktywny działacz OZN, zamordowany przez Niemców podczas okupacji. (KS)